Karol Józef Wojtyła (Jan Paweł II) urodził się 18 maja 1920 roku w Wadowicach, jako syn Karola Wojtyły i jego żony Emilii z Kaczorowskich. Atmosfera panująca w domu rodzinnym, jego otoczenie, dzieciństwo i bliskie osoby silnie wpłynęły na rozwój duchowy i intelektualny przyszłego Papieża.
20 czerwca 1920 roku rodzice zanieśli miesięcznego synka do kościoła pw. Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny, gdzie został ochrzczony, otrzymując imiona: Karol Józef. W Księdze Chrztów z 1920 roku zapisano w języku łacińskim: „Karol Józef Wojtyła, syn Karola i Emilii Kaczorowskiej, ur. 18 maja 1920 r.; ochrzczony 20 czerwca 1920 r. Rodzice chrzestni: Józef Kuczmierczyk i Maria Wiadrowska. Ochrzcił Franciszek Żak, kapelan wojskowy”.(tom IV, str. 149, poz. 671).
„Kiedy patrzę wstecz, widzę, jak droga mojego życia poprzez środowisko tutejsze, poprzez parafię, poprzez moją rodzinę, prowadzi mnie do jednego miejsca, do chrzcielnicy w wadowickim kościele parafialnym. Przy tej chrzcielnicy zostałem przyjęty do łaski Bożego synostwa i wiary Odkupiciela mojego, do wspólnoty Jego Kościoła w dniu 20 czerwca 1920 roku. Chrzcielnicę tę już raz uroczyście ucałowałem w roku tysiąclecia chrztu Polski jako ówczesny arcybiskup krakowski. Potem uczyniłem to po raz drugi, jak przypomniał ksiądz prałat, na 50 rocznicę mojego chrztu, jako kardynał, a dzisiaj po raz trzeci ucałowałem tę chrzcielnicę, przybywając z Rzymu jako następca św. Piotra”. (Jan Paweł II, Wadowice, 7 czerwca 1979)
Mały Karol, zwany przez najbliższych Lolkiem, od dzieciństwa doświadczał czułej opieki i miłości najbliższych. We wspomnieniach znajomych zachował się obraz Emilii Wojtyłowej, która z przekonaniem często mówiła: „Zobaczycie, mój Lolek będzie kiedyś wielkim człowiekiem”. Niezawodnym przyjacielem dziecięcych lat Karola był jego starszy brat Edmund. Doskonały student medycyny, a potem lekarz znajdował czas na wspólne wycieczki z Lolkiem, grę w piłkę nożną i na rozmowy. Niestety, w wieku dwunastu lat Karol pozostał sam z ojcem, który starał się wychować syna na dobrego człowieka. W kształtowaniu charakteru Karola wspierały go trzy ważne miejsca: kościół, szkoła, teatr.
„Po synowsku całuję próg domu rodzinnego, wyrażając wdzięczność Opatrzności Bożej za dar życia przekazany mi przez moich Rodziców, za ciepło rodzinnego gniazda, za miłość moich najbliższych, która dawała poczucie bezpieczeństwa i mocy, nawet wtedy, gdy przychodziło zetknąć się z doświadczeniem śmierci i trudami codziennego życia w niespokojnych czasach”. (Jan Paweł II, Wadowice, 16 czerwca 1999)
„Z czcią całuję też próg domu Bożego – wadowickiej fary, a w niej chrzcielnicę, przy której zostałem wszczepiony w Chrystusa i przyjęty do wspólnoty Kościoła. W tej świątyni przystąpiłem do pierwszej spowiedzi i komunii św. Tu byłem ministrantem. Tu dziękowałem Bogu za dar kapłaństwa i już jako arcybiskup krakowski tu przeżywałem swój srebrny jubileusz kapłański. Ile dobra, ile łask wyniosłem z tej świątyni i z tej parafialnej wspólnoty, wie jedynie Ten, który jest Dawcą wszelkich łask. Jemu, też. Bogu w Trójcy Jedynemu, oddaję dziś chwałę na progu tego kościoła”.
(Jan Paweł II, Wadowice, 16 czerwca 1999)
Wadowicki kościół parafialny, w którego sąsiedztwie urodził się i mieszkał Karol Wojtyła, był ważnym miejscem w jego życiu. Od najmłodszych lat Lolek chętnie uczestniczył we Mszy św. i nabożeństwach. Do służenia jako ministrant przy ołtarzu zachęcali go księża katecheci, mobilizowali rodzice, a szczególnie ojciec.
„W wieku dziesięciu, dwunastu lat byłem ministrantem, ale muszę wyznać, że niezbyt gorliwym. Moja matka już nie żyła… Mój ojciec, spostrzegłszy moje niezdyscyplinowanie, powiedział pewnego dnia: „Nie jesteś dobrym ministrantem. Nie modlisz się dosyć do Ducha Świętego. Powinieneś się modlić do Niego”. I pokazał mi jakąś modlitwę.(…) Nie zapomniałem jej. Była to ważna lekcja duchowa, trwalsza i silniejsza niż wszystkie, jakie mogłem wyciągnąć w następstwie lektur czy nauczania, które odebrałem. Z jakim przekonaniem mówił do mnie Ojciec! Jeszcze dziś słyszę jego głos”.
(Andre Frossard „Portret Jana Pawła II”)
Kształtowali go kapłani, będący jego katechetami, opiekunami ministrantów i zaangażowani w Sodalicję Mariańską, m.in. ks. Kazimierz Figlewicz, czy ks. Edward Zacher.
„Po ludzku pragnę wyrazy mojej wdzięczności złożyć na ręce księdza prałata Edwarda Zachera, który byt moim profesorem religii w gimnazjum wadowickim, który z kolei przemawiał na moich prymicjach kapłańskich, na moich prymicjach biskupich, arcybiskupich i kardynalskich tu, w wadowickim kościele, i wreszcie przemówił także dzisiaj na tym nowym etapie drogi mojego życia, która niczym innym nie da się wytłumaczyć, tylko niezmierzonym Bożym miłosierdziem oraz niezwykłą opieką Bogurodzicy, Matki Nieustającej Pomocy”.
(Jan Paweł II, Wadowice, 7 czerwca 1979)
Ojcom karmelitom na Górce zawdzięczał cześć wobec Matki Bożej Szkaplerznej.
„Jak za lat młodzieńczych, chłopięcych, wędruję w duchu do tego miejsca szczególnego kultu Matki Bożej Szkaplerznej, które wywierało tak wielki wpływ na duchowość ziemi wadowickiej. Sam wyniosłem z tego miejsca wiele łask, za które dziś Bogu dziękuję. A szkaplerz do dzisiaj noszę, tak jak go przyjąłem u karmelitów na Górce, mając kilkanaście lat”.
(Jan Paweł II, Wadowice, 16 czerwca 1999)
Jego najmłodsze lata naznaczone były również kontaktami z siostrami nazaretankami, prowadzącymi ochronkę dla dzieci w Wadowicach, do której chodził również mały Lolek..
„Za moich czasów były tylko nazaretanki; nawet tam zachodziłem w takim wieku, kiedy się jeszcze o człowieku mówi „maluch”.
(Jan Paweł II, Wadowice, 16 czerwca 1999).
Natomiast ojciec zaszczepił w Karolu umiłowanie Kalwarii Zebrzydowskiej i kalwaryjskich Dróżek. To wszystko nadawało kształt jego dalszemu życiu.
Karol od 1926 roku rozpoczął swą edukację w czteroklasowej szkole powszechnej. Jego klasa była bardzo liczna, gdyż liczyła ponad sześćdziesięciu uczniów. Chłopcy uczyli się języka polskiego, religii, arytmetyki, śpiewu, a także rysunku, prac ręcznych i gimnastyki. Jego koledzy wspominali Lolka jako zdolnego ucznia i dobrego kolegę. Chętnie pomagał im w nauce. Szkołę podstawową skończył z wyróżnieniem.
W 1930 roku Karol rozpoczął naukę w ośmioklasowym Gimnazjum im. Marcina Wadowity, które mieściło się przy ulicy Mickiewicza 16 (dawniej ulicy Wiedeńskiej). Na jego ścianie widniała wymowna stara maksyma poety rzymskiego Albiusa Tibullusa: Casta placent superis, pura cum veste venite, et manibus puris sumite fontis aquam.
(To co czyste podoba się Najwyższemu, przychodźcie w szacie czystej i rękoma czystymi czerpcie wodę ze źródła). Karol rozwijał swe humanistyczne zainteresowania; jego ulubione przedmioty oprócz języka polskiego to łacina, greka i religia.. Był pilnym uczniem, starał się pomagać w nauce słabszym kolegom. Po zdaniu matury ukończył gimnazjum 27 maja 1938 roku.
„Dziękuję Wadowicom za te szkoły, z których tutaj tak wiele zaczerpnąłem światła: naprzód podstawową, a potem to znakomite wadowickie gimnazjum im. Marcina Wadowity”.
(Jan Paweł II, Wadowice, 14 sierpnia 1991)
„Myślą i sercem wracam też do moich rówieśników, kolegów i koleżanek, zarówno z lat szkoły podstawowej, jak może bardziej jeszcze z lat szkoły średniej, bo te trwały dłużej. Ja jeszcze należałem do tego pokolenia, które chodziło do ośmioklasowego gimnazjum. Wracam też wspólnie z tymi moimi rówieśnikami do naszych rodziców, do naszych nauczycieli i do naszych profesorów. Już mało kto z nich żyje. Niektórzy spośród moich rówieśników, tych zwłaszcza, z którymi zdawaliśmy wspólnie maturę w roku 1938(…)”
(Jan Paweł II, Wadowice, 7 czerwca 1979)
Karol od dziecka był zaznajamiany przez ojca z literaturą polską. Edukacja szkolna pozwoliła mu poznać i rozsmakować się w narodowej literaturze klasycznej i literaturze światowej. Jako gimnazjalista grał w Antygonie, Balladynie, Nie-boskiej komedii. Jednak niepowtarzalny sposób deklamowania poezji czy innych tekstów przekazał mu Mieczysław Kotlarczyk.
„Przy niej (ul. Mickiewicza) znajduje się gimnazjum im. Marcina Wadowity, którego byłem uczniem przez osiem lat. Naprzód byłem uczniem szkoły podstawowej powszechnej, tu w tym budynku, w którym jest zarząd miasta, magistrat. Potem przeszedłem do gimnazjum, a z gimnazjum chodziło się do „Sokoła” na gimnastykę. Chodziło się także do „Sokoła” na przedstawienia. Wspominam Mieczysława Kotlarczyka, wielkiego twórcę teatru słowa, wspominam moich kolegów i koleżanki z Wadowic, Halinę Królikiewiczówną – Kwiatkowską. Wspominam też Zbyszka Siłkowskiego, już nieżyjącego, w domu, który należał do państwa Homme. Wiele wspomnień. W każdym razie tu, w tym mieście, w Wadowicach wszystko się zaczęto. I życie się zaczęło, i szkoła się zaczęła, i studia się zaczęły, i teatr się zaczął. I kapłaństwo się zaczęło”. (Jan Paweł II, Wadowice, 16 czerwca 1999)
„Kiedy byliśmy w piątej gimnazjalnej, graliśmy Antygonę Sofoklesa. [Antygona – Halina, Ismena – Kazia, mój Boże]. A ja grałem Hajmona. „O ukochana siostro ma, Ismeno, czy ty nie widzisz, że z klęsk Edypowych żadnej na świecie los nam nie oszczędza?” Pamiętam do dziś. [A wy jeszcze gracie teraz, macie teatr amatorski w „Sokole”?] Macie teatr amatorski w „Sokole”? Tamten był świetny”. (Jan Paweł II, Wadowice, 16 czerwca 1999)
Karol Wojtyła opuścił Wadowice wraz z ojcem w roku 1938, udając się na studia polonistyczne do Krakowa.
Rok później młody Wojtyła rozpoczął studia w Metropolitalnym Wyższym Seminarium Duchownym w Krakowie,
a 1 listopada 1946 roku przyjął święcenia kapłańskie. Następnie wyjechał do Rzymu na studia na papieskim Athenaeum Angelicum (obecnie Papieski Uniwersytet Świętego Tomasza z Akwinu), gdzie badał m.in. zagadnienie wiary u Św. Jana od Krzyża. Tytuł doktorski uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim.
W roku 1948 ks. Karol Wojtyła objął funkcję wikarego i katechety w parafii Niegowić. Wkrótce został przeniesiony do parafii św. Floriana w Krakowie. Poznał tam grupę studentów, którzy stali się jego najbliższymi przyjaciółmi. Jednym z czynników spajających to środowisko było upodobanie do przemierzania górskich szlaków i kontaktu z naturą. Latem organizowali piesze wycieczki w góry i spływy kajakowe, zimą jeździli na nartach. Zdarzało się, że ks. Karol odłączał się od grupy i w spokoju modlił się, kontemplował. Jak wspominają, wyprawy z nim bywały formą rekolekcji w drodze lub okazją do rozwiązania życiowych problemów.
Początkiem lat 50-tych został wysłany na urlop w celu dokończenia pracy habilitacyjnej. Publikował w krakowskiej prasie katolickiej (miesięczniku „Znak” i „Tygodniku Powszechnym”), pisał eseje filozoficzne. Od roku 1954, przez prawie 25 lat, wykładał teologię i etykę na wydziale filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W oczach studentów był wykładowcą wymagającym, lecz otwartym na dyskusję i sprawiedliwym.
W roku 1958 został mianowany Biskupem pomocniczym, a następnie Arcybiskupem Krakowa (1964 r.), stając się najmłodszym, 43-letnim, Arcybiskupem na świecie. Wizytował parafie, odwiedzał klasztory, otworzył proces beatyfikacyjny siostry Faustyny Kowalskiej. Spotykał się ze środowiskiem artystycznym i naukowym. Kolejnym krokiem było dołączenie do Kolegium Kardynalskiego (1967 r.), również jako najmłodszy członek tego gremium. Współpracował z Prymasem Polski Kardynałem Stefanem Wyszyńskim zwanym Prymasem Tysiąclecia, odwiedzał zagraniczne parafie i uniwersytety. W roku 1976 prowadził w Watykanie rekolekcje wielkopostne.
16 października 1978 roku Ksiądz Kardynał Karol Wojtyła został wybrany na Biskupa Rzymu. Jako Papież przyjął imię Jana Pawła II.
Ojciec Święty Jan Paweł II był niewątpliwie najwięcej pielgrzymującym Papieżem w historii. W czasie swego pontyfikatu odbył 104 pielgrzymki międzynarodowe, odwiedzając 129 krajów na wszystkich kontynentach. Ponadto odbył ponad 140 podróży apostolskich na terenie Włoch. Głosząc naukę Chrystusa na całym świecie przemierzył łącznie ponad 1,5 mln km.
Przemawiał do milionów ludzi, odwiedzał miejsca, w których nie był wcześniej żaden Papież. Słynął ze znajomości wielu języków, dzięki której nawiązywał jeszcze lepszy kontakt z ludźmi różnych narodowości. Spotkania z Nim były dla wiernych wielkim wydarzeniem o charakterze niemalże mistycznym, często zmieniającym ich wewnętrznie na całe dalsze życie.
Pierwsza podróż apostolska Jana Pawła II do ojczyzny przebiegała pod hasłem „Gaude Mater Polonia”. To wtedy padły pamiętne słowa Ojca Świętego „Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze Ziemi. Tej ziemi!”. Słowa te miały szczególne znaczenie dla społeczeństwa polskiego, w którym krystalizowała się idea zmiany systemu politycznego. Mówi się, że bez tej pielgrzymki nie byłoby „Solidarności” i późniejszego obalenia ustroju komunistycznego. Podczas tej wizyty Jan Paweł II odwiedził po raz pierwszy jako Papież swoje rodzinne miasto – Wadowice. Poniżej zdjęcia z pierwszej pielgrzymki do Wadowic 7.06.1979 r. Homilia Wadowice 1979 r.
Podróż pod hasłem „Pokój Tobie, Polsko, Ojczyzno moja!”. Nawiązując do okresu stanu wojennego, Papież starał się dać Polakom wiarę i nadzieję. Przekonywał, że nie chodzi o zwycięstwo militarne, lecz moralne, zło należy zwyciężać dobrem, a „miłość jest potężniejsza niż śmierć”.
Hasło przewodnie: „Do końca ich umiłował”. Jan Paweł II bronił godności Polaków wobec ówczesnej władzy podkreślając, że każdy człowiek ma swoją osobistą godność, zasługuje na to, aby traktować go podmiotowo, a obywatele powinni mieć wpływ na losy swojego kraju.
Wizyta pod hasłem „Bogu dziękujcie, ducha nie gaście”. Odwiedzając wolną już Polskę Ojciec Święty starał się uświadomić rodakom, że sama wolność to nie wszystko, że wolność rzeczywista musi być oparta na prawdzie i wartościach chrześcijańskich. Papież poświęcił również wiele uwagi roli Kościoła w nowej Rzeczpospolitej. Podczas II etapu pielgrzymki związanego z VI Światowym Dniem Młodzieży odbywającym się na Jasnej Górze, Ojciec Święty odwiedził po raz drugi Wadowice. Poniżej zdjęcia z drugiej pielgrzymki do Wadowic 14.08.1991 r. Tekst homilii wygłoszonej w Wadowicach. Homilia Wadowice 1991 r.
„Czas próby polskich sumień trwa” – słowa te wypowiedział Jan Paweł II podczas zorganizowanej przy okazji pielgrzymki do Czech kilkugodzinnej wizyty w Skoczowie, Bielsku-Białej i Żywcu w diecezji bielsko-żywieckiej. Papież przestrzegał przed mylnym, zbyt szerokim pojmowaniem tolerancji, która może być w istocie nietolerancją wobec ludzi wierzących.
Pielgrzymka pod hasłem „Chrystus wczoraj, dziś i na wieki”. Papież apelował do hierarchów kościelnych o większe otwarcie na Europę, podkreślając możliwy wkład Kościoła polskiego w życie duchowe starego kontynentu. Przestrzegał również przed interpretowaniem wolności jako swobody absolutnej – świata pozbawionego prawdziwych wartości, w którym człowiek staje się niewolnikiem swoich instynktów i pragnień.
Podróżując pod hasłem „Bóg jest miłością” Ojciec Święty odwiedził aż 21 miejscowości i beatyfikował 108 Polaków – męczenników z okresu II wojny światowej. Podkreślał rolę Kościoła w przemianach ustrojowych w Polsce oraz znaczenie wartości etycznych w systemie demokratycznym. Stanowczo poparł ideę integracji Polski z Unią Europejską. W ramach tej pielgrzymki Papież odwiedził po raz trzeci Wadowice, o których wtedy powiedział: „Tu, w tym mieście wszystko się zaczęło. I życie się zaczęło, i szkoła się zaczęła, i studia się zaczęły, i teatr się zaczął, i kapłaństwo się zaczęło”. Poniżej zdjęcia z trzeciej pielgrzymki do Wadowic 16.06.1999 r. Tekst homilii wygłoszonej w Wadowicach. Homilia Wadowice 1999 r.
Ostatnia pielgrzymka Ojca Świętego do Polski odbyła się pod hasłem „Bóg bogaty w miłosierdzie”. Podczas tej wizyty Jan Paweł II poświęcił Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w krakowskich Łagiewnikach. Papież odwiedził również Kalwarię Zebrzydowską.
Trzy miesiące po inauguracji pontyfikatu, w styczniu 1979 roku Jana Paweł II udał się w swoją pierwszą zagraniczną podróż: do Dominikany, Meksyku i na Wyspy Bahama. Tak rozpoczął swoje pielgrzymowanie, które miało stać się znakiem rozpoznawczym jego pontyfikatu (więcej o pielgrzymkach papieża, zwłaszcza tych do Polski można przeczytać w zakładce pielgrzymki: https://domjp2.pl/jan-pawel-ii/pielgrzymki-jana-pawla-ii/).
Rok 1979 to także rok pierwszej z ośmiu pielgrzymek do Polski, a także publikacja pierwszej z czternastu encyklik, zatytułowanej „Odkupiciel człowieka” (Redemptor hominis). W ramach audiencji środowych papieża zaczyna wygłaszać cykl katechez, nazwanych katechezami o teologii ciała. Przedstawiane w latach 1979-1984 (z przerwami) katechezy o małżeństwie, a szerzej – o ludzkiej cielesności, tworzą podwaliny dla papieskiego nauczania o rodzinie.
W listopadzie 1980 roku zostaje wydana druga encyklika „Bogaty w miłosierdzie” (Dives in misericordia).
Pełen entuzjazmu czas początku bardzo obiecującego pontyfikatu, przerywa zamach z 13 maja 1981 roku. W czasie audiencji na placu św. Piotra Jan Paweł II został ciężko ranny w wyniku postrzelenia, którego sprawcą był turecki zamachowiec Ali Ağca. Pomimo odniesionych poważnych ran życie papieża udało się uratować. On sam rok później udał się do Fatimy, aby podziękować Matce Bożej za ocalenie. Zamach został bowiem przeprowadzony w rocznicę objawień w Fatimie, dlatego Jan Paweł II uznał swoje ocalenie za dowód szczególnej opieki Maryi.
Fot. Servizio Fotografico L’Osservatore Romano
Komplikacje zdrowotne ograniczyły, ale nie przerwały intensywnej działalności papieża Polaka. Jeszcze we wrześniu, w roku zamachu Jan Paweł II publikuje kolejną encyklikę, tym razem o pracy ludzkiej (Laborem exercens). Natomiast w listopadzie wydaje jedną ze swoich najważniejszych adhortacji apostolskich: Familiaris consortio, jako podsumowanie synodu biskupów na temat rodziny. W tym samy miesiącu mianuje także kard. Josepha Ratzingera nowy prefektem Kongregacji Nauki Wiary, co jest początkiem ścisłej współpracy ówczesnego papieża i jego następcy.
Rok 1983 to promulgacja nowego „Kodeksu Prawa Kanonicznego” oraz kolejna pielgrzymka do Polski (w trudnych warunkach stanu wojennego). To także spotkanie z zamachowcom, który próbował pozbawić życia papieża: 27 grudnia Jan Paweł II odwiedził w rzymskim więzieniu Ali Ağcę. Był to także wyjątkowy rok dla całego Kościoła. Papież ogłosił bowiem rok jubileuszowy z okazji 1950 rocznicy odkupieńczej śmierci Chrystusa. Jubileusz ten obchodzono od 25 marca 1983 roku do 22 kwietnia 1984. Pod sam koniec tych obchodów odbyło się w Rzymie pierwsze spotkanie dla młodzieży, które można uznać za początek Światowych Dni Młodzieży – kolejnej ważnej inicjatywy papieża Polaka. Są to spotkania młodych ludzi, którzy co roku spotykają się w swoich diecezjach, a co kilka lat gromadzą się wspólnie z papieżem w wybranym miejscu na świecie.
Fot. Servizio Fotografico L’Osservatore Romano
W roku 1985 papież opublikował czwartą encyklikę „Apostołowie Słowian” (Slavorum Apostoli) o ewangelizacyjnej działalności św. Cyryla i Metodego. Jesienią tego roku odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Synodu Biskupów w dwudziestą rocznicę zakończenia Soboru Watykańskiego II.
Rok 1986 to publikacja kolejnej encykliki – tym razem o Duchu Świętym (Dominum et Vivificantem). 13 kwietnia tego roku miała miejsce historyczna wizyta w rzymskiej synagodze – po raz pierwszy biskup Rzymu odwiedził społeczność żydowską w jej świątyni. Natomiast 27 października z inicjatywy papieża, w ramach obchodów Światowego Dnia Modlitwy o Pokój, w Asyżu odbyło się modlitewne spotkanie przedstawicieli różnych wyznań i religii. Inicjatywa ta na stałe wpisała się w papieski kalendarz, stając się także inspiracją do wydarzeń lokalnych.
Rok 1987 to rok dwóch encyklik: „Matka Odkupiciela” (Redmptoris Mater) oraz encykliki społecznej Sollicitudo rei socialis. W kwietniu w Buenos Aires, po raz pierwszy poza Rzymem, odbyły się Światowe Dni Młodzieży. Natomiast w czerwcu tego roku Jan Paweł II po raz trzeci odwiedził swoją ojczyznę.
1989 rok to kolejne Światowe Dni Młodzieży – tym razem w Santiago de Compostela w Hiszpanii.
Fot. Servizio Fotografico L’Osservatore Romano
W 1990 roku została opublikowana ósma encyklika – o misyjnej działalności Kościoła Redemptoris missio.
W 1991 roku, z okazji setnej rocznicy opublikowania pierwszej encykliki społecznej Rerum novarum Leona XIII, Jan Paweł II ogłosił encyklikę Centesimus annus. W czerwcu tego roku papież po raz czwarty pielgrzymuje do – wolnej już – Polski. Wizyta ta ma swoją kontynuację w sierpniu tego samego roku, kiedy to papież przybywa do Częstochowy na kolejne Światowe Dni Młodzieży.
W 1992 roku Jan Paweł II podpisał nowy „Katechizm Kościoła Katolickiego”. W tym samym roku papież przechodzi poważną operację usunięcia fragmentu jelita grubego, w którym znajdował się guz. 1993 rok to rok ogłoszenia dziesiątej encykliki „Blask prawdy” (Veritatis splendor), poświęconej zagadnieniom uniwersalności norm moralnych. To także kolejne Światowe Dni Młodzieży – tym razem w Denver, w USA.
W 1995 roku Światowe Dni Młodzieży odbywają się w Manili na Filipinach, gromadząc aż ok. pięć milionów uczestników. W tym samym roku Jan Paweł II podpisał także dwie kolejne encykliki – o wartości i nienaruszalności życia ludzkiego (Evangelium vitae) oraz o działalności ekumenicznej Kościoła (Ut unum sint). W maju papież na krótko odwiedza swoją ojczyznę, przy okazji pielgrzymki do Czech.
1996 rok to 50. Rocznica święceń kapłańskich Jana Pawła II. Z tej okazji ukazuje się jego bardzo osobista książka „Dar i tajemnica”, opisująca historię jego powołania.
W 1997 to Paryż gościł kolejnych uczestników Światowych Dni Młodzieży. To także rok VI pielgrzymki Jana Pawła II do Polski.
W roku 1998 ukazała się trzynasta encyklika Jana Pawła II „Wiara i rozum” (Fides et ratio), o relacji pomiędzy wiarą i poznaniem naukowym.
W 1999 roku papież po raz siódmy pielgrzymował do Polski. Odwiedził wtedy aż 21 miejscowości i po raz ostatni był w swoich rodzinnych Wadowicach.
Rok 2000 to drugi rok jubileuszowy ogłoszony przez Jana Pawła II, tym razem z okazji wejścia Kościoła w III tysiąclecie. Jubileusz trwał od 24 grudnia 1999 roku do 6 stycznia 2001 roku. Częścią jubileuszowych obchodów była pielgrzymka papieża do Ziemi Świętej, do miejsc związanych z historią zbawienia. W roku 2000 odbyły się także kolejne Światowe Dni Młodzieży – tym razem w Rzymie.
W 2002 roku Jana Paweł II udał się na swoje ostatnie Światowe Dni Młodzieży – do Toronto w Kanadzie. To także ostatnia wizyta Ojca Świętego w Ojczyźnie. Jej najważniejszym punktem była konsekracja bazyliki Miłosierdzia Bożego w krakowskich Łagiewnikach.
W 2003 roku opublikowano „Tryptyk rzymski” – jedyne dzieło poetyckie, które wyszło spod pióra polskiego papieża. W tym samym roku ukazała się także ostatnia, czternasta encyklika Jana Pawła II: o Eucharystii w życiu Kościoła (Ecclesia de Eucharistia).
W sierpniu 2004 roku Jan Paweł II udał się w swoją ostatnią, sto czwartą zagraniczną podróż – do Lourdes we Francji.
Stan zdrowia Jana Pawła II zaczął się stopniowo pogarszać na przełomie stycznia i lutego 2005 roku. Kolejne interwencje medyczne nie przyniosły znaczącej poprawy. Za pośrednictwem mediów cały świat mógł uczestniczyć w ostatniej papieskiej katechezie na temat cierpienia i umierania. Szczególnie przejmujące okazały się być uroczystości Triduum Paschalnego, w których Jan Paweł II nie mógł już osobiście uczestniczyć, a jedynie łączył się w wiernymi duchowo ze swojej prywatnej kaplicy. W wielkanocną środę 30 marca papież po raz ostatni ukazała się wiernym, którzy w porze audiencji generalnej zgromadzili się na placu św. Piotra. Nie był jednak w stanie wypowiedzieć nawet słów błogosławieństwa. Wierni zaczynają gromadzić się i czuwać na placu św. Piotra, aby towarzyszyć umierającemu papieżowi. Obecni przy papieżu przekazują jedne z jego ostatnich słów, skierowane do przybyłych na plac: „Szukałem was, a teraz wy przyszliście do mnie. Dziękuję wam za to.”.
Papież Jana Paweł II odszedł do domu Ojca w sobotę 2 kwietnia 2005 roku. Wtedy zakończył się jego pontyfikat, trwający 26 lat, 5 miesięcy i 17 dni. Był to trzeci najdłużej trwający pontyfikat w historii Kościoła.
Papież zmarł w wigilię święta Bożego Miłosierdzia, które sam ustanowił na podstawie objawień otrzymanych przez s. Faustynę Kowalską.
Już w czasie pogrzebu Jana Pawła II, który odbył się na placu św. Piotra 8 kwietnia, wierni wznosili okrzyki i przygotowali transparenty z włoskim napisem „santo subito!” (święty natychmiast). Odpowiadając na to wyrażenie woli przez wiernych następca Jana Pawła II papież Benedykt XVI skrócił wymagany do rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego czas oczekiwania – według kościelnych przepisów taki proces może się rozpocząć najwcześniej pięć lat po śmierci kandydata na ołtarze.
Po niezwłocznym rozpoczęciu wymaganego przez prawo procesu i zatwierdzeniu potrzebnego cudu 1 maja 2011 roku Jan Paweł II został ogłoszony błogosławionym. Uroczystość odbyła się w Rzymie, na placu św. Piotra i przewodniczył jej papież Benedykt XVI. Na datę liturgicznego wspomnienia bł. Jana Pawła II wybrano dzień 22 października, czyli rocznicę inauguracji pontyfikatu. Natomiast 27 kwietnia 2014 roku papież Franciszek, w obecności papieża seniora Benedykta XVI ogłosił Jana Pawła II świętym Kościoła katolickiego. Razem z papieżem Polakiem został wtedy kanonizowany papież Jan XXIII.
Emilia Wojtyłowa (z domu Kaczorowska) urodziła się 26 marca 1884 roku w Krakowie, gdzie została ochrzczona w kościele pod wezwaniem św. Mikołaja. Jej ojciec Feliks Kaczorowski (1849-1908) pracował w stajniach hrabiego Zamoyskiego na Mazowszu i Zamojszczyźnie, kontynuując rodzinną tradycję profesjonalnego opiekowania się końmi (także wyrabianiem i naprawianiem uprzęży, siodeł). Wraz z hrabią przeprowadził się do Krakowa, a po jego śmierci przeniósł się do Białej, gdzie poślubił Annę Scholz (1853-1897). Kilka lat po ślubie wspólnie zamieszkali w Krakowie.
W królewskim mieście Feliks zajmował się rymarstwem: prowadził zakład, w którym wypożyczał i naprawiał powozy. Małżonkowie doczekali się dziewięciorga dzieci: siedmiu córek i dwóch synów. Piątym z kolei dzieckiem była Emilia. W 1890 roku rozpoczęła swoją edukację – przypuszczenia niepotwierdzone archiwalnymi dokumentami prowadzą do szkoły Córek Bożej Miłości.
Nie wiemy, w jakich okolicznościach poznała swojego przyszłego męża, ale pewna jest data i miejsce ich ślubu: 10 lutego 1906, krakowski kościół św. Apostołów Piotra i Pawła przy ul. Grodzkiej, który w tamtym czasie pełnił rolę kościoła garnizonowego. Wojtyłowie mieli trojkę dzieci. 27 sierpnia 1906 w Krakowie urodził się Edmund; 7 lipca 1916 urodziła się Olga, która zmarła zaraz po urodzeniu; 18 maja 1920 urodził się Karol Józef, przyszły papież Jan Paweł II. Wojtyłowie początkowo zamieszkali w Krakowie, ale ich życie rodzinne zostało podporządkowane karierze wojskowej Karola Wojtyły seniora.
Z relacji świadków wiemy, że Emilia była elegancką kobietą i troskliwą matką. Niestety, była także słabego zdrowia. Wadowicka sąsiadka Maria Janina Kaczorowa tak ją wspomina:
„Pani Emilia była bardzo pogodna i godziła się zawsze z wolą Bożą, była ciężko chora. Na co? To była dla mnie tajemnicą, bo nie wypadało pytać, to wyglądało na serce i na jakiś reumatyzm, jej po prostu chwytało nogi, ale ja nigdy nie pytałam, ona była starsza ode mnie. Było to w latach 1927-1929. Rozmawiałyśmy o wszystkim, jak to sąsiadki: o Lolku, którego taka kochała… martwiła się, że jest taka bezsilna… ubierała się bardzo skromnie, przeważnie w pastelowe barwy, włosy miała długie, czesała je, jak dawniej, w taki czub. Już była lekko siwa. Wyglądało to bardzo oryginalnie. Głos miała cichy, łagodny i powolny (…). Ona była cicha. Była uosobieniem kobiecości. To jest takie moje zdanie. Czy w słowach była oszczędna? Nie, tego nie mogę powiedzieć. Była – co jeszcze raz podkreślam – bardzo kulturalna, taka typowa kobieta dawnych czasów. Ideał kobiety epoki. Była bardzo lubiana, nawet obcy ludzie zauważali w niej niezwykłą pogodę ducha, no i była niezwykle pobożna”.
Emilia Wojtyłowa zmarła w Wadowicach 13 kwietnia 1929 roku, w wieku zaledwie 45 lat. Jako przyczynę śmierci w akcie zgonu podano niewydolność serca i nerek. Msza św. pogrzebowa została odprawiona 16 kwietnia w Wadowicach. 17 kwietnia Emilia została pochowana na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Pierwotnie spoczęła w grobowców swoich krewnych Kuczmierczyków, ale w 1934 roku jej prochy zostały przeniesione do rodzinnego grobu Kaczorowskich, gdzie spoczywają do dziś.
W wyniku starań Archidiecezji Krakowskiej 7 maja 2020 roku rozpoczął się jej proces beatyfikacyjny. Od tego czasu przysługuje jej w Kościele katolickim tytuł Służebnicy Bożej. Relację z tego wydarzenia można zobaczyć tutaj.
Karol Wojtyła (senior) urodził się 18 lipca 1879 roku w Lipniku k. Białej. Został ochrzczony w kościele pw. Opatrzności Bożej w Białej. Już w drugim roku życia stracił matkę – Annę z domu Przeczek (1853-1881). Jego ojciec, pochodzący z Czańca Maciej Wojtyła (1852-1923), był z zawodu krawcem. Po śmierci swojej pierwszej żony jeszcze trzykrotnie wstąpił w związek małżeński. Z jego dzieci jedynie trójka dożyła wieku dorosłego: Karol, Józef Teodor i Stefania.
Karol w latach 1885-1890 uczęszczał do szkoły w Białej, a następnie rozpoczął naukę w niemieckim gimnazjum w Bielsku. Po odbyciu obowiązkowej służby wojskowej i ukończeniu Szkoły Kadetów Piechoty we Lwowie postanowił pozostać w armii. Z zachowanych dokumentów wiemy, że nie był czynnym żołnierzem, ale wykonywał prace bardziej urzędnicze. Na początku służył w Krakowie, gdzie 10 lutego 1906 roku zawarł związek małżeński z Emilią Kaczorowską. W 1913 roku wraz z rodziną przeprowadził się do Wadowic, otrzymując pracę w Państwowej Komisji Uzupełnień. Wojtyłowie mieli trojkę dzieci. 27 sierpnia 1906 w Krakowie urodził się Edmund; 7 lipca 1916 urodziła się Olga, która zmarła zaraz po urodzeniu; 18 maja 1920 urodził się Karol Józef, przyszły papież Jan Paweł II.
W 1918 roku Karol zakończył służbę w armii austro-węgierskiej i przeniósł się do wojska polskiego, pozostając w Wadowicach. W 1924 roku otrzymał tytuł porucznika i trzy lata później w takim stopniu zakończył swoją służbę wojskową. Z zachowanych dokumentów wojskowych wyłania się obraz uczciwego, rzetelnego i kompetentnego wojskowego, który cieszył się szacunkiem i sympatią kolegów. W orzeczeniu Komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień z 1920 roku możemy o nim przeczytać: „Charakter ustalony, silny, męski, usposobienie łagodne, temperament żywy (…). Skromny, poważny, taktowny, obcuje w kołach sfery urzędniczej, poza tym żyje tylko w gronie swej rodziny. Moralność jego nieposzlakowana. Umie zastosować się w każdej sytuacji służbowej, słowem bardzo dzielny, uczciwy i zdolny urzędnik wojskowy. Wobec przełożonych bardzo posłuszny i uległy, wobec podległych stanowczy i wymagający, strony zaś traktuje z cierpliwością, z wielką uprzejmością, charakteryzująca człowieka dobrze wychowanego”.
Po przejściu na emeryturę zajmował się chorującą żoną oraz opieką nad synami. Po śmierci Emilii w 1929 roku nie ożenił się ponownie, ale sam zajmował się domem. Trzy lata później zmarł jego starszy syn Edmund – lekarz w bielskim szpitalu.
Danuta Pukło, koleżanka małego Karola wspomina ich rodzinny dom po śmierci Emilii i Edmunda, mówiąc o relacji ojca do syna: „Zabierał go codziennie na wczesną Mszę świętą. Żeby się nie spóźnić pomagał mu nawet sznurować buty. Gdy Karol miał narysować konia, pan Wojtyła najpierw zrobił mu wykład na temat anatomicznej budowy tego zwierzęcia (…). Ojciec Karola nie rozpaczał, kiedy został sam, nie użalał się nad sobą. Z żelazną konsekwencją wykonywał swoje ojcowskie, rodzicielskie obowiązki. Wychował synów swoją postawą uczciwego, mądrego, szlachetnego człowieka, ucząc miłości i stawiania sobie wysokich wymagań”.
Podobne wrażenia miał Eugeniusz Mróz, sąsiad i szkolny kolega małego Karola: „Pan Wojtyła był siwawy, krótko ostrzyżony, niskiego wzrostu. Chodził w cwikierach, czyli okularach bez oprawek. Zawód oficera przeniósł w życie rodzinne – wyczuwało się pewien rygor. Uważał, że trzeba dzień spędzić zbożnie i racjonalnie. Każda minuta była wyliczona i odpowiednio wykorzystana. Czas w ciągu dnia podzielił na modlitwę, posiłek, naukę, spacery. Ojciec i syn byli nierozłącznymi przyjaciółmi. Pan Karol po stracie 45-letniej żony Emilii właściwie zastępował synkowi matkę, był dla niego troskliwym opiekunem, wspaniałym wychowawcą, wiernym towarzyszem spacerów i wycieczek turystycznych. Doskonale się zgadzali i wzajemnie rozumieli. Jednak ojciec, przy pełnym poświęceniu i troskliwości, nie rozpieszczał syna, wymagał od niego porządku, wpajał poczucie obowiązkowości, systematycznej nauki. Sądzę, że ogromną rolę odegrał jego ojciec w ukształtowaniu prawego charakteru Lolka, jego wielkiej osobowości, mocnej postawy moralnej, w osiągnięciu wspaniałych wyników w nauce. Ten człowiek poświęcił synowi wszystkie swe siły, na pewno nie było łatwo samotnie wychować syna. Postawa tego skromnego, dzielnego ojca była wzorem szlachetności i obowiązkowości, wzorem również dla nas – kolegów jego syna”.
W związku z tym, że Karol Wojtyła senior został sam z najmłodszym synem Karolem, kiedy ten w 1938 roku zdał maturę i chciał podjąć studia w Krakowie, przeprowadził się tam wraz nim. Zamieszkali w domu należącym do krewnych Kaczorowskich, znajdującym się przy ul. Tynieckiej. W tym domu Karol Wojtyła zmarł 18 lutego 1941 roku, w wieku 63 lat. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim, w grobowcu rodziny Kaczorowskich.
Jan Paweł II w rozmowie z André Frossardem tak wspominał swojego ojca: „Moje lata chłopięce i młodzieńcze łączą się przede wszystkim z postacią ojca, którego życie duchowe po stracie żony i starszego syna niezwykle się pogłębiało. Patrzyłem z bliska na jego życie, widziałem, jak umiał od siebie wymagać, jak klękał do modlitwy. To było najważniejsze w tych latach, które tak wiele znaczą w okresie dojrzewania młodego człowieka. Ojciec, który umiał sam od siebie wymagać, w pewnym sensie nie musiał już wymagać od syna. Patrząc na niego, nauczyłem się, że trzeba samemu sobie stawiać wymagania i przykładać się do spełniania własnych obowiązków. Ten mój ojciec, którego uważam za niezwykłego człowieka, zmarł – prawie że nagle – podczas drugiej wojny światowej i okupacji, zanim ukończyłem dwudziesty pierwszy rok życia”.
W wyniku starań Archidiecezji Krakowskiej 7 maja 2020 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny Karola Wojtyły seniora. Od tego czasu przysługuje mu w Kościele katolickim tytuł Sługi Bożego.
Wojtyłów. Przez pierwsze lata mieszkał w tym mieście i tam ukończył pierwszą klasę szkoły powszechnej. Sporą część swojego życia spędził w Wadowicach, gdzie rodzina Wojtyłów mieszkała z przerwami od 1913 roku. W 1920 roku urodził się mu brat – Karol Józef, z którym pomimo różnicy wieku łączyła go serdeczna przyjaźń. W 1924 roku Edmund zakończył edukację w Wadowickim gimnazjum i rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studia ukończył sześć lat później, a na uroczystą promocję doktorską, która odbyła się w Collegium Maius, przyjechał do Krakowa jego ojciec wraz z dziesięcioletnim wówczas bratem Karolem.
Janina Urbanówna, koleżanka z lat szkolnych, tak wspomina Edmunda: „kolega mój Edmund Wojtyła był człowiekiem o wybitnie prawym charakterze. Wspaniały kolega. Bardzo zdolny wszechstronnie. Nazywaliśmy go czule „Ekuś”. Był szanowany i bardzo lubiany przez kolegów. Uczynny. Można było liczyć na jego pomoc w każdej sytuacji. (…) Edmund kochał bardzo swego brata Karola, co jest zrozumiałe. Gdy jednak zmarła matka, poczuwał się do wzięcia jej roli na siebie. Na każdej wycieczce dużo opowiadał o Lolku. Chwalił jego zdolności. Cieszył się jego sukcesami w nauce początkowej. Miał tylko pretensje do ojca, że wymaga od Lolka świadectw z samymi piątkami. (…) W ostatnie jego wakacje tj. w r. 1932 wędrowaliśmy po Tatrach. Celem wycieczki był Gerlach. Ponieważ spadł w nocy śnieg i skały były oblodzone, Edmund zawahał się i odradził dalszą wędrówkę mówiąc: „Nie mogę ryzykować życiem. Mam brata, którym muszę się opiekować. Jestem mu potrzebny”.”
Po studiach Edmund pracował najpierw w Krakowie i w Wadowicach, aż otrzymał stanowisko sekundariusza w szpitalu w Bielsku. Pracował tam nieco ponad półtora roku. Pod koniec 1932 roku zaraził się od swojej pacjentki płonicą. Zmarł 4 grudnia 1932 i został pochowany w Bielsku. W 1934 roku jego prochy zostały przeniesione do rodzinnego grobowca na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
W „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” z grudnia 1932 roku można było przeczytać o jego śmierci: „Nie przebrzmiały jeszcze echa tragicznej śmierci dra Sochy, sekundariusza szpitala krajowego w Cieszynie, który umarł nabawiwszy się zakażenia krwi przy operacji. I oto znowu zmarł młody lekarz, jako ofiara swego zawodu ś.p. dr Edmund Wojtyła, sekundariusz szpitala miejskiego w Bielsku po 4-dniowej chorobie na ciężką płonicę. Przed 10 dniami spędził noc przy ciężko chorej na płonicę, którą chciał wyrwać ze szponów śmierci – lecz bezskutecznie; stąd wyniósł zabójczy zarazek i równocześnie fatalny dla siebie wyrok śmierci. Ś.p. dr Wojtyła urodził się w Krakowie; był znakomitym lekarzem i wartościowym człowiekiem i pozostawił po sobie szczery żal tych, którzy znali niepospolite zalety jego umysłu i serca.”
Wiele lat później jego niespodziewaną śmierć tak wspominał Jan Paweł II: „Mój brat Edmund zmarł u progu samodzielności zawodowej, zaraziwszy się jako młody lekarz ostrym przypadkiem szkarlatyny, co wówczas (1932 rok), przy nieznajomości antybiotyków, było zakażeniem śmiertelnym. Są to wydarzenia, które głęboko wyryły się w mojej pamięci – śmierć brata chyba nawet głębiej niż matki, zarówno ze względu na szczególne okoliczności, rzec można tragiczne, jak też i z uwagi na moją wówczas już większa dojrzałość. Liczyłem w chwili jego śmierci dwanaście lat”.
W liście do biskupa Tadeusza Rakoczego w 2003 roku napisanego z okazji nadania szpitalowi w Bielsku – Białej imienia Edmunda Wojtyły Jan Paweł II napisał tak: „Nie było dane Edmundowi długo pracować w tym szpitalu. Wiem jednak, że głęboko był z nim związany, a swoją pracę wśród chorych traktował bardzo poważnie. Miałem takie odczucie, gdy odwiedzałem go w tym szpitalu i gdy o tym rozmawialiśmy. W duchu lekarskiej powinności towarzyszył cierpiącym także wtedy, gdy ówczesny stan medycyny nie dawał już możliwości skutecznej pomocy. A potem on sam doświadczył śmiertelnej choroby. Jego przedwczesne odejście zapisało się głęboko w moim sercu, ale nie tylko w moim, skoro pamięć o jego samarytańskiej postawie zachowała się aż dotąd. Po siedemdziesięciu latach od jego śmierci wciąż wspominam go z braterską miłością i polecam jego duszę miłosiernemu Bogu”.